گفتوگوی دو بخش مختلف از یک فرهنگ موسیقایی

سفر به بیکران دوردست
کلهر در اجرای شب گذشته خود در بخش تکنوازی همان ویژگیهای منحصر به فرد خود را نشان داد. فیزیک کلهر در نوازندگی و فیگورهایی که او در نواختن اجرا از خود بروز میدهد، نوازندهای را نشان میدهد که گویی با ساز عجین و آمیخته شده و شورمند و شیدا مینوازد.
گروه موسیقی: موسیقی تلفیقی از گونههایی است که در سالهای اخیر و در اثر مراودات هنرمندان فرهنگهای مختلف رواج بسیار یافته است. مهمترین خصوصیت موسیقی تلفیقی، یافتن اشتراکات موسیقیهای مختلف، بسط و گسترش آن خصوصیات و تاکید بر اشتراکات است. بخش عمدهای از آثار دو نوازی کیهان کلهر به موسیقی تلفیقی اختصاص دارد. آلبوم های «غزل4-1» به همراه شجاعت حسین خان نوازنده شهیر سیتار شمال هندوستان،«تا بیکران دور دست» به همراه اردل ارزنجان نوازنده باغلاما و «در آئینه آسمان» به همراه علی اکبر مرادی نوازنده برجسته تنبور، همگی از این دست آثار هستند.
کیهان کلهر در این اجرا هم به همراه اردال ارزنجان به دقت تمام اشتراکات دو موسیقی (ریتم و ملودی) را در نظر گرفت و در جهت تقویت آن ها کوشید. اشاره به مقامهای کردی و ترکی که در بعضا دستگاه شور و ملحقات آن اجرا شد و دو نوازی ارزشمند این دو هنرمند که حاصل تلفیقی لطیف وآگاهانه بر بستر تواناییهای فردی و تکنیک اجرایی قوی است. البته در این اجرا نیز تمامی آثار ضمن تلفیقی بر پایه اصول هر دو موسیقی، هر نوازنده به معرفی موسیقی خود نیز پرداخت.
در قطعات اول این کنسرت باقلاما بارها و بارها کمانچه را دعوت میکرد، و بعد صداى کمانچه از دورها آهسته نزدیک و نزدیکتر مىشد. باقلاما آواهاى ترک و گاه ترکمن مىنواخت و کمانچه تمهاى ملودى کردى و بعد جاهایشان را عوض میکردند و به نوعی حرفهایشان را از زبان هم مىزنند. اگرچه نواى منتشرشده از دو ساز متفاوت است اما لحنها بسیار شبیه هم هستند.
اگرچه آشکارا ردپاى آهنگسازى کلهر در تمام قطعات این کنسرت هم پیدا بود، اما به نظر میرسد او صرفاً طراح این نقشه بوده است و آهنگسازىها دونفرى انجام شده. در واقع روى این نغمههاى محلى که سالها پیش از این ساخته شده اند، مشترکاً فکر شده و مقامهاى مناسب آن کار انتخاب شدهاند. در بخشهاى مختلف گاه صدایى شبیه به صداى سازهاى کوبهاى هم شنیده مىشود. اما این صدا تنها صداى ضربات کوتاه روى باقلاماست. کلهر در طول این سالها نشان داده است خیلى علاقه مند نیست که دورش را شلوغ کند و گروهش را بزرگتر، بلکه بیشتر به این علاقهمند است که صدایش را واضحتر و عمیقتر به گوش مخاطب برساند.
تکرار همچون اغلب آثار موسیقى محلى یک اصل محسوب مىشود. در برخی از قطعات این کنسرت هم اغلب جملههایى را شنیدیم که اصلشان یکى است اما با لحنهاى گوناگون نواخته شدند. این فرم نواختن از بداهه پردازى شروع شده و به همان شیوه ادامه پیداکرد و گاه در این تکرارها، هم لحظات شگرف خلق شدهاند.
کلهر تک نوازی، دو نوازی و بداهه نوازی را جوهر اصلی موسیقی ایران میداند. او الگوی خود را در هنر بداهه نوازی و تک نوازی، اسلوب ممتاز، اصیل و منحصر به فرد استاد اصغر بهاری میداند. نوازندگی او تحت تاثیر این شیوه نوازندگی و تاثیر سایر هنرمندان و نوازندگانی از اقوام ایران شکل گرفته است که این سبکی منحصر به فرد است که او را از سایر نوازندگان هم عصر خود متمایز میکند.
سازی همانند کمانچه که از جمله سازهای شاخص کششی در موسیقی ایران به شمار میرود، با قرار گرفتن در کنار ساز باقلاما گونهای خاص از گفت وگوی دو بخش مختلف از یک فرهنگ موسیقایی را به نمایش میگذارند. مشارکت او در طرح جاده ابریشم هم از همین زاویه قابل تحلیل است که او سفیر فرهنگی مناسبی برای معرفی موسیقی ایران به دیگر آهنگسازان و موزیسینهای کشورهای دیگر جهان است. اگرچه برخی از اهل موسیقی معتقدند که نوع نواخت و کلهر نمیتواند همانی باشد که بر فرض حاج قربان سلیمانی یا شامیرزا مرادی مینواختند و کلهر و آثارش بیش از آنکه معرف موسیقی ایرانی در معنای سنتیآن باشد به نوعی تداعی کننده این گونه موسیقایی و نام ایران است.
کلهر در اجرای شب گذشته خود در تالار وحدت و در بخش تکنوازی همان ویژگیهای منحصر به فرد خود را نشان داد. فیزیک کلهر در نوازندگی و فیگورهایی که او در نواختن اجرا از خود بروز میدهد، نوازندهای را نشان میدهد که گویی با ساز عجین و آمیخته شده و شورمند و شیدا مینوازد و تکنیک منحصر به فرد او هم شنونده را سیراب از اجرا میکند.