رضا کلانتری و موسیقی نمایش روز بیست و یکم

نمایش "روز بیست و یکم" در سالن مهرگان در حال اجراست، با رضا کلانتری، آهنگساز این نمایش گفت و گویی انجام دادیم که در پی می آید.

لطفا توضیح مختصری از نمایش روز بیست و یکم بفرمایید.

با سلام، نمایش روز بیست و یکم، به نویسندگی و کارگردانی خانم نیوشا محرابی، از هفتم مرداد نود و هفت، در حال اجراست و من به عنوان آهنگساز این نمایش، به همراهی دو تن از نوازندگان و همکاران، مشغول اجرای موسیقی این نمایش هستیم. خانم نگار حسینی و خانم فاطمه کریمی از همکاران بنده هستند.

چه مدت با گروه تمرین داشتید؟

واقعیت اینست که زمان زیادی برای تمرین وموارد دیگر نداشتیم ولی با توجه به اینکه با این گروه موسیقی در کار قبل هم همکاری داشتیم، به خوبی و با سرعت کار را رساندیم.

ژانر کار و فضای موسیقی که برای این نمایش در نظر گرفتید؟

با توجه به متن که داستانی تاریخی است، نوع موسیقی مشخص شده است. داستان در شهری در شمال کشور، در دهه بیست شمسی اتفاق می افتد و اتفاقاتی که با بازی شخصیت های تاثیرگذار این شهر در جریان است، موسیقی نیز پیش می رود.

آنچه برای موسیقی این نمایش کار شده، ترکیبی از موسیقی روایتگر، فضاسازی، موسیقی مطربی، سنتی، و همینطور فضاسازی آتونال است. در بسیاری از موارد به دلیل نوع متن و بازی، موسیقی کاملا بداهه و آتونال را داریم و در بخش هایی نیز، موسیقی کاملا بر پایه ردیف موسیقی سنتی ایران.

 ترکیب سازهایی که برای این نمایش در نظر گرفتید را بفرمایید.

سازهای تار، کمانچه، تمبک و دف و دایره. ولی در بسیاری از صحنه ها، صدای معمول این سازها را نمیشنوید. با استفاده از این سازها، فضاسازی هایی انجام می گیرد که خارج از صدای سنتی این سازهاست.

البته یکی از مواردی که باعث این نوع موسیقی شده، متن و داستان و مورد دیگر، تعداد زیاد قاب هایی است که در کار داریم.

در این کار موسیقی از لحظه ورود تماشاگر آغاز می شود و بیننده را با فضای کار آشنا می کند. شاید بتوان گفت، نخستین بازیگرانی که در این نمایش دیده می شوند، نوازندگان هستند. برای وصل صحنه ها، موسیقی نقش اصلی را دارد و جدای از فضاسازی معمول، نوعی اعلان و زمینه سازی کلی داستان و همینطور ورود به صحنه بعدی و توصیف را بر عهده دارد. در تاتر با موسیقی سر صحنه، به دلیل عدم وجود تعداد زیاد نوازنده و مشکلات دیگر، نمی توان مانند سینما، به موسیقی شخصیت پرداز به آن شکل پرداخت. ولی با کمی خلاصه گویی می شود، روند داستان را در سیر کلی موسیقی جاری کرد. به همین دلیل، آنچه از وصل صحنه ها از هم می شنویم، نمایی از قاب بعدی داستان است ولی نه به شکلی که داستان را لو بدهد. به دلیل روند تقریبا یکنواخت داستان، تماشاگر همراه با متن و موسیقی خود را در جریان اتفاقات قرار می دهد و این زمینه سازی به هیچ وجه باعث لو رفتن نمای بعدی نمی شود.

نظرتان راجع به موسیقی سر صحنه و اجرای زنده چیست؟

برای پاسخ، باید از دو وجه به این قضیه نگاه کرد. از دید تماشاگر و از دید آهنگساز.

از دید تماشاگر، این اتفاق، بسیار جالب و جذاب است، و دیدن نوازندگانی که موسیقی را در لحظه اجرا می کنند می تواند جذابیت بسیاری داشته باشد.

از دید آهنگساز، در بعضی از کارها، اجرای سر صحنه می تواند خوب و در بعضی کارها نامناسب باشد. اگر کاری با تعداد زیاد پرسوناژ و صحنه های متفاوت و متنی پرماجرا باشد، شاید اجرای سر صحنه موسیقی، نیاز به تعداد زیادی نوازنده با رنگ آمیزی سازهای مختلف داشته باشد که با توجه به فضاهای کوچک سالن ها، امکانات نامناسب صوتی، هزینه ها و... عملا امکان پذیر نباشد. بنابراین، در این نوع کارها بهتر است موسیقی ضبط شده و پلی بک در نظر گرفته شود. که البته مشکلات دیگری نیز در پی خواهد داشت. هماهنگی بازیگران و... با موسیقی و فضای یکنواخت حسی موسیقی، باعث می شود کار پس از چند اجرا یکنواخت شود.

در کارهایی که عکس مورد قبلی باشد، معمولا موسیقی سر صحنه می تواند نتیجه بهتری داشته باشد و معمولا هم این کار انجام می شود.

در این کار، به دلیل نوع داستان، موسیقی سرصحنه انتخاب شده است.

صحبت راجع به موسیقی نمایش و تناسب آن با متن بسیار است، ولی در حالت کلی می توان گفت، موسیقی سر صحنه، بسیار جذاب تر از موسیقی ضبط شده است، هم برای بازیگر هم برای نوازنده و همچنین تماشاگر.

شما در کار قبلی که سال گذشته داشتید همین ترکیب سازها را برای نمایش سنتی و آیینی انتخاب کرده بودید، چطور برای نمایش روز بیست و یکم هم همین ترکیب ساز مورد استفاده قرار می گیرد؟

آنچه در دو نمایش گفته شده مشترک است، ایرانی بودن متن است. در نمایش "طربنامه شهر خیال" به کارگردانی آقای کیوان نخعی، ما با متنی مواجه بودیم که کاملا ایینی و سنتی و مطربی و سیاه بازی و در کل کاملا ایرانی بود. بهترین سازهایی که برای این شکل کار می توان استفاده کرد سازهای تار و کمانچه و سه تار وتمبک و کلا سازهای ایرانی است. در نمایش روز بیست و یکم نیز فضای ایرانی و مخصوصا تاریخی کاملا ایرانی است ولی ما غیر از موسیقی ایرانی، موسیقی فضاساز و افکتیو و روایت گر را نیز با همین سازها به صدا درمی آوریم و با تاکید بسیار بر انتخاب این سازها پیش می رویم.

از برنامه های آینده و در دست خود بفرمایید:

غیر از تدریس و مدیریت وب سایت و آهنگسازی، فعلا کار جدیدی در دست ندارم ولی ایده هایی برای نوعی نمایش موزیکال دارم که اگر شرایط مهیا شود، به اجرا در خواهد آمد.

در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید:

از همه دوستان و هنردوستان دعوت میکنم برای دیدن نمایش روز بیست و یکم تشریف بیاورند، این گونه نمایش ها که به صورت خصوصی و با هزینه های شخصی اجرا می شوند، نیاز به حمایت هنردوستان دارند و با توجه به اینکه گروه بازیگران و کارگردان و تمامی عوامل با صرف وقت و هزینه چنین کاری را آماده اجرا کرده اند، نیازمند حمایت هستند. از طرف گروه روز بیست و یکم از همه دعوت می کنم که برای دیدن این نمایش تشریف بیاورند.

گفت و گو: امیر نوری

موسیقی هنری ایران

دهم مرداد نود و هفت